Fontu Büyüt
Fontu Küçült
Yazar: OKYAYUZ, Ayşe Şirin
Makale Adı: Görsel-İşitsel Çeviride Yenilikçi Araştırma Alanlarına Örnekler ve Türkiye`de Araştırma Boşluklarına Bir Bakış
Yayınlandığı Dergi: JASSS (The Journal of Academic Social Science Studies)
Cilt/Sayı: 14/3 (s.1395-1415)
Yayınlanma Tarihi: 2019
Özet: Yirmi birinci yüzyılda pek çok ülkede ve özellikle de Avrupa’da görsel işitsel çeviri alanıyla ilgili yazılan kitapların, makalelerin ve farklı dillerde yapılan araştırmaların sayısı oldukça artmıştır. 1930lu yıllardan itibaren üzerinde çalışmalar yürütülen bu alan, ancak 1990lı yıllardan sonra alan uzmanları tarafından çeviribilimin bir alt alanı olarak kabul edilmiştir; dolayısıyla diğer çeviribilim alt alanlarına kıyasla yeni bir alan olsa da araştırmacıların ilgisini çeken bir alan haline gelmiştir. Çalışmanın, birinci bölümünde uzmanlık alanının kısa tarihçesine değinilmiştir. İkinci bölümde alandaki çalışmaların artışının nedenleri üzerine odaklanılmış ve bu nedenler sonuçlarıyla birlikte değerlendirilmiştir. Görsel İşitsel çeviriyle iletilen ürünlerin sayılarındaki artış tarihi bir süreçte anlatılmış ve devamında görsel İşitsel çeviri çalışmalarının bu bağlamda öneminin artışının nedenleri üzerinde durulmuştur. Üçüncü bölümde ise, Türkiye’de görsel işitselçeviri alanında ve/ya alt alanlarında verilen üniversite düzeyindeeğitime sayılarla değinilmiştir. Ülkemizdeki görsel işitsel çeviri araştırmaları da sayılarla ve içerik olarak ele alınmıştır. Türkiye’de görsel işitsel çeviri çalışmalarının günümüzdeki durumunun bir özeti sunulmuştur. Dördüncü bölümde alandaki ileri gelen yabancıaraştırmacıların çalışmalarından örneklerle Türkiye’de nispeten az çalışılan konular listelenmiş ve bu konuların önemi açıklanmıştır.Sonuç bölümünde görsel işitsel çeviri konusunda çalışma yapılabilecek alanlara öneriler getirilmiş ve alandaki çalışmaların gerekliliği Türkiye’deki görsel işitsel çeviri üretimi bağlamında değerlendirilmiştir. Güncel görsel işitsel çeviri çalışmalarının dünyadan öne çıkan örneklerinin yoğun olarak verildiği çalışmada, özellikle genç araştırmacılara yenilikçi çalışma alanlarını tanıtmak ve gelecekte yapılacak çalışmalara yol göstermek amaçlanmaktadır.
Yazar: DALASLAN, Duygu--ŞULHA, Pelin
Makale Adı: Görme Engelliler için Erişilebilir bir Etkinlik Alanı olarak Engelsiz Filmler Festivali
Yayınlandığı Yer: Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi
Sayı: 27 (s.64-88)
Yayınlanma Tarihi: 2019
Özet: Ankara Engelsiz Filmler Festivali 2013 yılından itibaren engelli bireylerin kültürel ve sanatsal faaliyetlere katılmalarını sağlamak amacıyla düzenlenmeye başlamıştır. 2017 yılına kadar sadece Ankara’da yaşayan engelli olan ve olmayan sinemaseverleri biraraya getiren bu festival aynı yıl Puruli Kültür Sanat’ın İstanbul ve Eskişehir’i de gündemine almasıyla daha çok sayıda engelli seyirciye erişim fırsatını yakalamıştır. Bu çalışmanın amacı, Engelsiz Filmler Festivali’nin görme engelli hedef kitlesi açısından ne derece erişilebilir olduğunu ortaya koymaktır. Bu amaca uygun olarak, festivalin Ankara’da düzenlenen kısmı örneklem olarak seçilmiştir. Bunun sebebi, festivalin sürekli olarak Ankara’da düzenleniyor olması ve festival burada daha uzun sürdüğü için diğer şehirlere kıyasla Ankara’nın veri toplama açısından daha uygun olmasıdır. Araştırma üç basamaktan oluşur. İlk olarak, festivalin hedef kitleye nasıl ve hangi yollarla duyurulduğu araştırılmıştır. İkinci olarak, önce festival posteri, kılavuzu ve gösterim programının tanıtıldığı kitapçığın hedef kitleye nasıl ulaştırıldığı incelenmiş, ardından saha çalışması kapsamında izleyiciler, festivale katılım oranları ve gösterdikleri ilgi açısından gözlemlenmiştir. Üçüncü olarak, festivalin basında nasıl yankı bulduğu araştırılmış ve görme engelli hedef kitlenin festivaldeki sesli betimlemeler hakkında görüşlerinin alındığı ankete yer verilmiştir. Bu araştırma sonucunda festivalin basında, sosyal medyada, internet sitelerinde ve mail gruplarında paylaşıldığı görülmüştür. Festival posterinin, kılavuzunun ve gösterim programının tanıtıldığı kitapçığın görme engelliler için erişilebilir nitelikte olduğu gözlemlenmiştir. Saha araştırmasında ise, görme engelli katılımcıların sayısının az olduğu tespit edilmiştir. Öte yandan, engelli olmayan katılımcıların görme engellilerin de film izleyebileceklerini bilmediği gözlemlenmiştir. Festivalin basında “fark yaratanlar” olarak yer aldığı göze çarpmaktadır. Görme engellilere uygulanan ankette ise, festivalde yer alan sesli betimlemeli filmlerin görme engellilerin beklentilerini karşıladığı belirlenmiştir. Araştırmanın sonuçlarına göre, festival görme engelli hedef kitlesi için erişilebilir niteliktedir. Bu çalışma hem görme engellilere yönelik hedef kitle odaklı bir çalışma olması hem de görme engellilerin görüşlerinin yanısıra gören izleyicilerin de sesli betimlemeye yaklaşımlarını ortaya koyması bakımından bir ilk olduğu için önemlidir.
Makaleye erişim linki; https://dergipark.org.tr/en/pub/ceviri/issue/51395/565377
Yazar: KÖKAT, Sedat
Makale Adı: Bir Kamusal Alana Çıkma Pratiği, Sinema Deneyimi ve Hikâyeleme Aracı Olarak Sesli Betimleme Yöntemi
Yayınlandığı Yer: DergiPark/ Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi Yeni Düşünceler Hakemli E-Dergisi
Sayı: 9 (s.5-15)
Yayınlanma Tarihi: 2018
Özet: İlk yıllardan itibaren hem göze hem kulağa hitap eden sinemanın, kamusal deneyimin bir parçası olması nedeniyle her bireyin erişimine açık olduğu varsayılmaktadır. Oysa kamusal alan olarak sinema salonları görme veya işitme engeli olan bireyler için çoğunlukla erişilebilir değildir. Ancak işitme engelliler için altyazı yöntemi ve görme engelliler için sesli betimleme yöntemi, sinema deneyimini engelli bireyler için de mümkün kılmaktadır. Bu çalışmada ise görme engelli bireylerin kültürel alandan mahrumiyetini azaltan ve kamusal alanda var olmalarına katkı sağlayan bir yöntem olan sesli betimlemeye dair ilgili literatür değerlendirilip, sesli betimlemenin Türkiye’de tarihsel gelişimine değinilerek sesli betimleme ve getirdiği olanaklar açıklanmaya çalışılmıştır. Anlatıcı aracılığıyla sesli betimlemenin görme engelli bireyler için film deneyimlemeyi aracılı deneyim olma yönünde değiştirdiği ve filmin hikâyesinin de yeniden hikâyeleştirildiği iddia edilmektedir. Görme engelli bireylerin film deneyimine, sesli betimleme ve sesli betimleme aracılığıyla filmlerin hikâye edilmesine yönelik çalışmaların akademik alanda sınırlı olduğu değerlendirildiğinde bu çalışmanın literatüre katkı yapması hedeflemektedir.
Makaleye erişim linki; https://dergipark.org.tr/tr/pub/euifydhed/issue/37959/397432
Yazar: TANIŞ POLAT, Nilgin
Makale Adı: Çeviribilim ve Dilbilim Bağlamında Türkiye’de Sesli Betimlemenin Yeri ve Önemi
Yayınlandığı Yer: Dilbilim Araştırmaları Dergisi - Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi
Sayı: 1 (s.1-10)
Yayınlanma Tarihi: 2009
Özet: Sesli betimleme, görsel öğelerin işitsel öğelere dönüştürülmesi yoluyla yapılan bir çeviridir. Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de yeni gelişmekte olan sesli betimleme alanını tanıtmak, getireceği açılımları irdelemek ve somut bir sesli betimleme metni üzerinde bir çözümleme yapmaktır. Bu bağlamda dünyada ve Türkiye’de sesli betimlemenin bir tarihçesi verildikten sonra sesli betimlemenin ne olduğu ve nasıl yapıldığı konularına açıklık getirilerek Boğaziçi Üniversitesi Mithat Alam Film Merkezi Sesli Betimleme Ekibi’nin ilk kez betimlemesini yaptığı Umut Aral’ın kısa metrajlı “Çarpışma” adlı filminin sesli betimleme metni dilbilimsel açıdan incelenmiştir.
Makaleye erişim linki; http://dad.boun.edu.tr/tr/download/article-file/224693
Yazar: BAŞ, Nurhan
Makale Adı: Görenler Sesli Betimlenmiş Bir Filmi Nasıl Anlar? Sesli Betimleme ile İlgili Bir Alımlama Çalışması Denemesi
Yayınlandığı Dergi: Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi
Sayı: 26 (s.37-59)
Yayınlanma Tarihi: 2019
Özet: Bu çalışmanın amacı, bir sesli betimlemeli filmin, sesli betimleme kullanıcıları gibi sadece işitsel düzgüden görüntüsüz olarak izlendiğinde alımlama sürecinde karşılaşılan zorluk ve ortaya çıkan sonuçları tartışmaktır. Sesli betimleme eğitimi için yöntem arayışından doğan bu araştırmanın verileri, Mütercim Tercümanlık öğrencilerinin bir çeviri atölyesi dersi kapsamında Değirmen (Yılmaz, 1986) başlıklı Türk filminin sesli betimlemeli ve kaynak sürümüyle ilgili ürettikleri metinlerden oluşmaktadır. Çalışma, bu iki metnin karşılaştırılmasıyla açığa çıkan alımlama farklarına yoğunlaşmıştır. Bu metinlerden alınan örnekler, ilgili oldukları film görselleri ve sesli betimleme örnekleriyle birlikte bir sesli betimleme kılavuzu ışığında irdelenmiştir. Bu irdelemede sesli betimleme yer yer dillerarası çeviri yöntemleriyle ilişkilendirilmiştir. Ayrıca, betimlemede kılavuzdaki kimi kurallara kolaylıkla uyulabilirken kimilerinde güçlüklerin yaşandığı gözlemlenmiştir. Bu çalışma, bir filmin (görsel düzgüsü olmadan) sesli betimleme metniyle nasıl anlamlandırılabileceğini örnekleyerek betimleme metnini oluştururken, betimlenmiş bir filmin (görsel düzgüsü işitsel olarak iletilen bir filmin) kör ve görme engelli izleyiciler üzerinde yaratabileceği olası etkileri düşünmenin ve ifade seçiminde duyarlılık geliştirmenin ne denli önemli olduğunu vurgulamaktadır. Bu yönüyle, bu araştırma sesli betimleme eğitimine katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Çalışmada bazı örnekler/bulgular ise örtük cinsiyet (Braun, 2000a, 2000b) ve/veya toplumsal cinsiyet bağlamında tartışılmıştır. Çalışma, sesli betimlemenin disiplinlerarası olarak araştırılmasını ve bu alanda alımlama çalışmalarının yapılmasını önererek sonuçlandırılmıştır.
Makaleye erişim linki; https://dergipark.org.tr/tr/pub/ceviri/issue/47440/518756
Yazar: GÜVEN, Mine
Makale Adı: Sesli Betimleme Araştırmalarında Güncel Yönelimler
Yayınlandığı Dergi: Dilbilim Araştırmaları Dergisi
Cilt/Sayı: 29/2 (s.107-127)
Yayınlanma Tarihi: 2018
Özet: Bu tanıtım yazısının amacı, dünyada sesli betimleme konusunda yürütülen araştırmalardaki güncel yönelimlerden yola çıkarak Türkiye’de sesli betimleme konusunda dilbilim bağlamında gerçekleştirilebilecek bilimsel araştırma ve etkinlikler için genel bir çerçeve çizmektir. Uluslararası alanyazınındaki araştırmalar, sesli betimlemenin üretim, iletim ve tüketim aşamalarına yoğunlaşmaktadır. Üretim aşamasıyla ilgili görsel-işitsel ürün/ortam, sesli betimleme türevleri, metnin nitelikleri ve dili, betimlemeci yetkinlikleri ve eğitimi, metin üretim zamanı, metin üretim yöntemi ve metnin seslendirilmesi konularına değinilmiştir. İletim aşamasıyla ilgili, analog ve sayısal televizyon bağlamında iletim teknolojileriyle çeşitli ortamlardaki alıcı aygıtı olanakları tartışılmıştır. Tüketim aşamasıyla ilgili olaraksa metnin kullanıcı tarafından alımlanması, deneysel çalışmalar bağlamında algısal ve bilişsel yönleriyle ele alınmıştır. Sesli betimleme araştırmalarındaki bu yönelimlerin dikkate alınması, Türkiye’deki dilbilimsel sesli betimleme çalışmaları açısından yol gösterici olabileceği gibi Türkçeye özgü en iyi uygulamaların oluşmasına da katkıda bulunabilir.
Makaleye erişim linki; http://dad.boun.edu.tr/en/issue/38322/424635
Yazar: KAYA, Mümtaz--OKYAYUZ, Ayşe Şirin
Makale Adı: Erişim Çağında Azınlığa Gönderim ve Bir Çeviri Türü Olarak Sesli Betimleme
Yayınlandığı Dergi: JASSS (The Journal of Academic Social Science Studies)
Sayı: 51 (s.15-32)
Yayınlanma Tarihi: 30.11.2016
Özet: Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi gibi uluslararası girişimler, engellilerin sorunlarını merkezlerine alan sivil toplum kuruluşlarının ve derneklerin yaygınlaşması ve dikkat çeken faaliyetlerde bulunmaları sayesinde, azınlığa gönderim ve engelli kişiler için medyaya erişim konuları önem kazanmıştır. Bu gelişmeler ışığında, çeviribilimde görme ve/ya işitme engellilere yönelik çeviri türleri geliştirilmiş ve Türkiye’de de uygulamaları başlamıştır. Tek bir makale kapsamında bu çeviri türlerinin hepsine değinilemeyeceğinden, söz konusu çalışmada sesli betimlemenin görsel-işitsel ürünlerin çevirisinde kullanımı konusuna odaklanılmıştır. Bunun bir nedeni de, günümüzde, dünyanın birçok ülkesinde araştırılan ve bilimsel çalışmalara konu olan sesli betimleme gibi çeviri türlerinin, Türkiye’deki örneklerinin ve bu konudaki çalışmaların az oluşudur. Bu çeviri türünün ve bu konularda araştırmaların yaygınlaşması ise, ancak bilgilendirme ve bilinçlendirme ile sağlanabilir. Söz konusu çalışmanın ilk bölümünde, uluslararası kuruluşlarda, yasal çerçeve içinde erişim haklarına değinen belgeler sonucunda medya organlarında yapılan değişikliklere, getirilen yeniliklere ve sesli betimleme de dâhil olmak üzere engellilerin medyaya erişimini sağlayan bu çeviri türlerine kısaca değinilmektedir. İkinci bölümde ise, sesli betimlemenin tanımı yapıldıktan sonra, sinema, tiyatro, opera, müze, futbol sahaları, akıllı telefonlar, DVD gibi farklı ortamlardaki uygulama örnekleri üzerinde durulmaktadır. Aynı bölümde, sesli betimlemenin yöntemleri, esasları ve diyalogların aktarımı ya da kültürel ögelerin açık ve anlaşılır bir biçimde sunulması gibi zorluklar üzerinde durulmaktır. Çalışmanın üçüncü bölümünde ise, Türkiye’de sesli betimleme çalışmalarıyla ilgili, 2006’da üretilen ilk örneklerden söz edilmekte ve bu alanın gelişmesi için dernek, şirket ve kurumların önemli girişimleri hatırlatılmaktadır. Sonuç bölümünde ise, medyaya erişim ve engelliler için erişim konusunda dünyada ve Türkiye’de yürütülen çalışmalara değinilmektedir. Bu alanla ilgili dünyanın farklı ülkelerinin üniversitelerinde yürütülen çalışmalara ve Türkiye’deki üniversitelerin çeviri bölümlerinde, bu çeviri türünde eğitimin yaygınlaştırılması için bazı önerilere yer verilmektedir.
Yazar: GÜVEN, Mine
Makale Adı: Türkçe Sesli Betimlemede Gönderimsel Ögeler
Yayınlandığı Yer: Dilbilim Araştırmaları Dergisi
Cilt/Sayı: 28/2 (s.1-20)
Yayınlanma Tarihi: 2017
Özet: Bu çalışmanın amacı, Türkçe sesli betimleme metinlerinde gönderimsel ögelerin öncülleriyle ilişkilendirilmesinin Türkçenin yapısından ötürü (örn. uygun bağlamlarda söylenmeden geçilebilen adıllar ve tamlayan ekli ad öbekleri) güçleştiğini göstererek bu sorunun olası çözümlerini tartışmaktır. Yaklaşık 30,000 sözcük içeren veri tabanı, bir İngilizce çeviri bölümü öğrencilerinin görsel-işitsel çeviri dersi kapsamında ürettikleri Türkçe sesli betimleme metinlerinden oluşmaktadır. Veri çözümlemesi sonucu elde edilen bulgular, Türkçenin olağan sözdizim ve edimbilim kuralları gereği tümcede söylenmeden geçilebilen gönderimsel ögelerin öncülleriyle ilişkilendirilmesinin sesli betimleme ortamında durum bağlamındaki görsel ögelerden yararlanılamaması nedeniyle zorlaştığını göstermektedir. Bu sorunu çözmenin bazı yolları ise sözcük sırasını değiştirmek, tümce ezgisini doğru kullanmak, ve eşgönderimliliğin doğru yorumlanabilmesi için gerektiğinde artgönderim ilişkisindeki öncülleri ad öbeği biçimde tekrarlamaktır.
Makaleye erişim linki; http://dad.boun.edu.tr/en/download/article-file/394677
Yazar: OKYAYUZ, Ayşe Şirin
Makale Adı: Sesli Betimlemenin Çeviribilim Siniflarinda Tanitimi İçin Bir Eğitim Bileşeni Önerisi
Yayınlandığı Dergi: Turkish Studies (International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic)
Cilt/Sayı: 12/22 (s. 559-586)
Yayınlanma Tarihi: 2017
Özet: Yaşanan birçok gelişmeyle, günümüzde farklı görsel-işitsel çeviri (GİÇ) türleri yaygınlaşmaktadır. Çeviri eğitimcilerinin bu gelişmeleri takip etmeleri de giderek zorlaşmaktadır. Ortaya çıkan yeni çeviri türleri farklı gerçekler ve ilkelerle şekillendiği, değişik izleyici kitlelere hitap ettiği için, gelenekselleşmiş GİÇ türleriyle benzeşen yönleri olsa da farklıdırlar. Ayrıca, kimi yeni çeviri türünü yapabilmek için, geleneksel türlerde eğitim almış bir çevirmenin edindiğinden farklı beceri ve uzmanlıklar gerekir. GİÇ dersi almış bir çeviribilim mezununun bu çeviri türü hakkında bilgisi olması gerekeceği düşünülse de, öğrencilere bu yeni türlerin nasıl iletileceği bölümün müfredatına göre şekillenecektir. Çalışmada bu düşünceler ışığında çeviribilim sınıflarında Sesli Betimleme çeviri türünün tanıtımı ve anlatımı için kullanılabilecek bir eğitim bileşeni sunulmaktadır. İlk olarak azınlığa gönderim ve sesli betimleme konularının incelendiği bölümü takiben, söz konusu bileşenin uygulanması için atılması gereken adımlar anlatılmış, sınıf içinde kullanılabilecek kılavuzlar ve terimce örneklenmiştir. Üçüncü bölümde uygulaması yapılan sınıf içi çalışma örneklerle betimlenmiştir. Sonuç bölümünde ise, önerilen bileşenin ne gibi kazanımları olabileceği değerlendirilmiş ve çalışma boyunca anlatılan eğitim bileşeninin bir öneri olarak sunulduğu vurgulanmıştır. Çalışmanın amacı, özellikle görselişitsel çeviri dersi veren meslektaşların ders içindeki yenilikçi uygulamaları ve eğitim bileşenlerini çalışma olarak paylaşmalarını ve alanda eğitim verenlerin bilgi paylaşımını destekleyecek, eğitimcilerin deneyimleri ve bilgileri üzerine kurarak dersleri yenilikleri takip edebilecek şekilde güncellemeye yardımcı olabilecek bir çaba olarak açıklanmıştır.
Makaleye erişim linki; http://yoksis.bilkent.edu.tr/pdf/files/13404.pdf
